Obserwując dzieci w wieku przedszkolnym – poczynając od maluszków, a na starszakach kończąc – można dostrzec, jak wiele zmian zachodzi w funkcjonowaniu dzieci w tym okresie. Przedszkolaki zdobywają nie tylko nowe umiejętności poznawcze, ale rozwijają się też ich ekspresja emocjonalna oraz zachowania społeczne. Przed dziećmi w tym okresie stoją poważne zadania rozwojowe. Stają się coraz bardziej samodzielne, uczą się radzić sobie z przeżywanymi emocjami, nawiązują coraz bardziej złożone relacje z otoczeniem.

Rolą rodziców i wychowawców jest wspieranie dzieci w ich rozwoju, by coraz lepiej i skuteczniej radziły sobie z tymi zadaniami.

Rodzice mają nieskończoną liczbę okazji do wspierania rozwoju swojego dziecka, przede wszystkim poprzez:

• bliski, ciepły, pełen miłości kontakt z dzieckiem;
• budowanie pozytywnych więzi dzięki wspólnemu spędzaniu czasu;
• wspólne rozmowy, komentowanie codziennych zdarzeń, sytuacji, interakcji społecznych;
• rozpoznawanie i adekwatne odzwierciedlanie (nazywanie) emocji przeżywanych przez dziecko w różnych sytuacjach;
• czytanie dziecku odpowiednio dobranej literatury i wspólne oglądanie bajek edukacyjnych połączone z komentarzem i rozmową;
• wspólna zabawa, rysowanie, malowanie.

Największą inwestycją w rozwój dziecka jest czas wspólnie z nim spędzony. Daje możliwość poznania dziecka, jego uczuć i potrzeb, pozwala na stworzenie bezpiecznej relacji i daje poczucie bliskości. Spędzać czas z dzieckiem można na tysiąc sposobów, jednak nieocenionym narzędziem pozwalającym na stymulowanie rozwoju młodszych dzieci jest bajka. Nie bez powodu od lat prowadzone są kampanie nakłaniające rodziców do czytania swoim dzieciom.

Czytanie bajek to nie tylko przyjemność płynąca z kontaktu z dzieckiem. Rola bajek w życiu malucha jest nieoceniona. Odzwierciedlają one sposób myślenia i odczuwania dziecka, dlatego stanowią doskonały kanał oddziaływania na świadomość, jak i – poprzez symbole – na nieświadomość dziecka.

Co takiego daje dziecku bajka?

• wzbogaca doświadczenia i wyobraźnię dziecka;
• rozładowuje napięcie emocjonalne;
• odciąża w trudnej emocjonalnie rzeczywistości;
• po części kompensuje dziecku braki emocjonalne;
• modeluje sposoby rozwiązywania problemów;
• uczy radzenia sobie z trudnymi uczuciami;
• dostarcza wzorców zachowania;
• poszerza świadomość dziecka;
• dostarcza ważnych dla dziecka wzorców osobowych;
• wzmacnia poczucie wpływu i kontroli dziecka, przez co kształtuje samodzielność i poczucie własnej wartości.

Dzieci uwielbiają bajki i baśnie. Dlaczego? Świat malucha nie jest pozbawiony trudnych sytuacji i problemów, a bajki dają nadzieję na ich rozwiązanie. Każde dziecko uczy się dopiero rozpoznawania, nazywania, wyrażania różnych uczuć i radzenia sobie z nimi. Dzięki bajkom może utożsamić się z ich bohaterami, a co za tym idzie –  zrozumieć swoją sytuację i uczucia. Może poczuć, że nie jest samo z problemami, że inni też mają podobne kłopoty i potrafią sobie z nimi poradzić. Dzięki temu dziecko może doświadczyć ulgi, poczuć nadzieję i dostrzec, że świat nie jest być może tak zagrażający, jak mu się początkowo wydawało.

            Czy wszystkie bajki spełniają opisane wyżej funkcje? Na rynku dostępne są tysiące tytułów literatury dziecięcej – czy wszystkie z nich są równie wartościowe? Jak nie pogubić się przy wyborze książek dla malucha? Oczywiście każdy rodzic musi kierować się własnym rozsądkiem oraz wrażliwością. Dużym ułatwieniem jest fakt, że od jakiegoś czasu w księgarniach dostępne są tak zwane bajki terapeutyczne, tworzone specjalnie po to, by pomóc dzieciom – a także ich rodzicom – w radzeniu sobie z konkretnymi sytuacjami, problemami, lękami.  Bajki terapeutyczne można podzielić na 3 rodzaje:

• relaksacyjne – ich celem jest przede wszystkim wyciszenie i uspokojenie dziecka;
• psychoedukacyjne (wychowawcze) – mają za zadanie kształtowanie właściwych postaw i wprowadzenie zmian w zachowaniu dziecka;
• psychoterapeutyczne – służące terapii problemów emocjonalnych poprzez redukcję dziecięcych lęków.

Bajki relaksacyjne różnią się od dwóch pozostałych, ich akcja powolna, mało dynamiczna, bohaterowie raczej obserwują otoczenie i doświadczają różnych wrażeń, niż biorą udział w jakichś wydarzeniach. Bajka ta zawiera zwykle elementy odwołujące się do różnych zmysłów – wzroku, słuchu, węchu, dotyku, smaku. Opiera się na wizualizacji wrażeń, bezpośrednio odwołuje się do wyobraźni dziecka.

Bajki psychoedukacyjne i psychoterapeutyczne różnią się nieco między sobą co do celu, mają jednak pewne wspólne cechy:

• adresat – dzieci w wieku od 3 roku życia;
• temat – sytuacja trudna emocjonalnie, w jakiej znajduje się dziecko (np. pierwszy dzień w przedszkolu, narodziny młodszego rodzeństwa, lęk przed ciemnością itp.)
• bohater – z którym dziecko może się łatwo zidentyfikować – posiada takie jak dziecko problemy i rozwiązuje je za pomocą środków dostępnych w świecie dziecka;
• inne bajkowe postacie – pozwalają obniżyć poziom lęku, wspierają bohatera, pomagają w rozwiązywaniu problemu;
• miejsce – zwykle znane dziecku (dom, przedszkole, szpital, las) lub bajkowa kraina, która rządzi się tymi samymi prawami, co świat dziecka;
• „happy end” – szczęśliwe zakończenie, w którym bohater rozwiązuje swój problem.

Można zatem powiedzieć, że bajka terapeutyczna stanowi dla malucha narzędzie radzenia sobie z trudnymi uczuciami i sytuacjami. Jej zaletą jest to, że nie działa wprost na zasadzie moralizowania i bezpośredniej perswazji, które bywają nieskuteczne. Mechanizm oddziaływania bajki jest pośredni, na zasadzie identyfikacji z bohaterem i przeżywanymi przez niego emocjami.

Jak stosować bajki terapeutyczne? Wskazówki dla RODZICÓW:

1. Ogromną zaletą bajek terapeutycznych jest to, że można je wykorzystywać na zasadzie profilaktyki problemów, zanim one wystąpią. Gdy wiemy, że dziecko stanie przed jakimś trudnym zadaniem lub może się znaleźć w trudnej sytuacji, sięgnijmy po odpowiednią bajkę. Również, gdy wystąpiły już jakieś krytyczne zdarzenia, bajka pozwala rozwiązać konkretny problem. Istotne jest, by dopasować bajkę do określonych potrzeb dziecka i sytuacji, w jakiej się ono znajduje lub może znaleźć.
2. Bardzo ważne, by nie zmuszać dziecka do słuchania bajki w momencie, gdy nie ma ono na to ochoty, bo na przykład pochłonięte jest jakąś zabawą czy inną czynnością. Dzieci zwykle bardzo chętnie słuchają bajek, zwłaszcza, gdy czytają im je rodzice. Dlatego nie powinno być trudno znaleźć moment, w którym maluch z ochotą wysłucha opowiadania. Pamiętajmy jednak, by podążać za jego potrzebą.
3. Bajek terapeutycznych nie trzeba z dzieckiem omawiać, ważna jest jednak gotowość do poruszania kwestii związanych z treścią bajki, a kluczowych dla dziecka. Rodzic czytający swoim pociechom bajki terapeutyczne musi przede wszystkim zachować cierpliwość i spokój. Powinien sam być zrelaksowany , czytać wolno, spokojnie, ale z zaangażowaniem. Jeżeli bajka trafia do dziecka, to będzie ono nią pochłonięte, będzie zadawać pytania, przerywać, prosić o powtórzenie jakichś fragmentów. To znak, że w sposób aktywny przepracowuje treść bajki. Ważne, by pozwolić dziecku na ten proces, dać mu czas na refleksję.
4. Doskonałym pretekstem do takiej refleksji jest zaproponowanie dziecku, by na koniec wykonało rysunek do bajki. Można zapytać o to, jaki fragment bajki najbardziej się dziecku podobał, co najbardziej utkwiło w pamięci, który bohater wzbudził największą sympatię i czy dziecko znalazło się kiedyś w podobnej jak bohater sytuacji. I znów kluczowa zasada – do niczego dziecka nie zmuszamy. Jeżeli treść bajki będzie dla dziecka ważna, samo będzie do niej wracać i chętnie na jej temat rozmawiać.

Korzyści z czytania dzieciom bajek są zatem ogromne. Przyłączam się więc do kampanii promujących tę formę spędzania czasu z dzieckiem i zachęcam:

RODZICE – CZYTAJCIE  SWOIM  DZIECIOM!!!

Rozwój dziecka zdolnego w wieku przedszkolnym.

Przedszkole ma na celu  wszechstronny rozwój dziecka i przygotowanie go do podjęcia nauki w szkole. Przedszkole zatem kieruje, pobudza rozwój dziecka, dostarcza bodźców i treści wyzwalających jego aktywność.

Kierowanie rozwojem dziecka wymaga dobrej orientacji w jego indywidualnych możliwościach rozwojowych, aby można było postawić  mu odpowiednie wymagania. Nauczyciel przedszkola codziennie obcując z dzieckiem obserwuje jego zabawę, wytwory plastyczne, słucha opowiadań, pytań czy wreszcie dostrzega szybkość czynionych postępów.

Dzieci przejawiające wszelkie zdolności i talenty trzeba nie tylko wychwycić spośród rówieśników, ale także je kształtować, rozwijać, wzbogacać i ciągle zachęcać  do działania. Niezbędną okazuje się współpraca rodziców dziecka z przedszkolem ( a później szkołą ). Umiejętnie rozwijany talent stanie się  źródłem radości rodziców, nauczycieli, a przede wszystkim samego dziecka.

Cechy ogólne dziecka uzdolnionego to:

• uczy się chętnie i łatwo,
• ma dobrą pamięć,
• posiada rozległą wiedzę ogólną,
• zadaje mnóstwo sondujących problem pytań,
• zagłębia się w szczególnie interesujące go dziedziny i zajęcia
• wykazuje dużą ciekawość,
• ma żywą i twórczą wyobraźnię ,
• ma poczucie humoru,
• stawia sobie nowe wyzwania i wyszukuje problemy do rozwiązania,
• posługuje się poprawnym językiem i wyszukanym słownictwem,
• woli pracować samodzielnie,
• ma wiele własnych pomysłów i rozwiązań różnych problemów,
• łatwiej i prędzej niż rówieśnicy nawiązuje kontakty z ludźmi
• znajduje zarówno przyjemność, jak i wyzwanie w intelektualnych dążeniach
• wykazuje zdolności przywódcze we wczesnym wieku,
• wykazuje wrażliwość na cudze i własne uczucia,
• ma wysokie  wymagania względem siebie i innych,
• jest perfekcjonistą,
• wykazuje wysoki poziom oceny moralnej.

Należy wspomnieć, iż dziecko utalentowane nie musi wykazywać wszystkich  tych cech.

Zauważając u dziecka niektóre z tych cechy możemy stwierdzić, że potencjalnie mamy przed sobą dziecko zdolne.

Rodzice posiadają ogromny  wpływ na rozwój i wykorzystanie zdolności ich dziecka. Dzieci, którym rodzice czytają bajki, zachęcają do rozmów, zadawania pytań  i odpowiadania na nie niewątpliwie mają większe szansę na rozwój intelektualny niż te, które posadzone przed telewizorem mają nie przeszkadzać zapracowanym rodzicom. To właśnie rodzina daje dziecku solidny fundament pod przyszły rozwój.

Rodzice muszą pamiętać, że ich zdolne dziecko ma te same potrzeby, co inne dzieci.  Nie jest to „ mały dorosły”.

Dziecko musi mieć zaspokojoną potrzebę  miłości, poczucia bezpieczeństwa  i akceptacji. Talent ma być dla niego przeżyciem przyjemnym i bogatym, a nie presją.

Rodzice powinni zadbać o życie towarzyskie dziecka, stwarzać sposobność do nawiązywania kontaktu z gronem kolegów i znajomych. Dziecko zachęcane powinno być do wyjazdów na wycieczki, obozy itp., aby tym sposobem uczestniczyć  w różnych wydarzeniach społecznych, aby nie pozostawać  na uboczu. Należy wypracować równowagę  między nauką a życiem towarzyskim. Nie może zaistnieć  sytuacja, że  dziecko cały czas wolny poświęca nauce.

Rodzice powinni zapewnić dziecku własny kącik, gdzie może ono czytać, pisać, tworzyć  i oddawać się swoim zainteresowaniom. Należy szanować jego prywatność, pozwolić na  „bycie samym”. Ponadto należy uszanować chęć dziecka do bycia innym, ekstrawaganckim, ponieważ poczucie własnej wartości jest ważniejsze niż  jakieś  narzucone, konwencjonalne zachowanie czy opinia.

Istotną częścią  procesu  wychowania stanowi zabawa, która jest doskonałą odskocznią  od trudnych  i intelektualnych wysiłków dziecka. Często dziecko zdolne chce przewodzić  i narzucać  treść zabawy. Należy w tym momencie reagować i uświadamiać dziecku, że w zabawie wszyscy są ważni i mają prawo do swojego zdania, własnych pomysłów.

Często zdarza się też, że dziecko zdolne odbiega od tradycyjnego, konwencjonalnego myślenia i zachowuje się wbrew ogólnie przyjętym zasadom. Momenty te rodzice muszą wychwycić i wyjaśniać podając przykłady z życia wzięte, a przedstawione w sposób bezpośredni i szczery.

Rodzice nie powinni porównywać swoich dzieci, ale traktować  i oceniać je indywidualnie. Ważne jest, by rozumieli mocne i słabe strony każdego dziecka. Dziecko musi mieć świadomość, że każdy człowiek jest w czymś  lepszy od drugiego. Rodzice nie mogą wywierać  presji na dziecko, że zawsze i we wszystkim ma być  najlepsze.

Rodzice dziecka zdolnego powinni kochać je mądrze, nie robić „ nic na siłę” i pamiętać, że aby ich  dziecko odniosło sukces niezbędne jest ich wsparcie. Powinni tworzyć atmosferę, która będzie dziecko stymulować intelektualnie, pobudzała jego ciekawość. Wzajemne relacje dziecko - rodzice oparte  winny być na wzajemnym szacunku, odpowiedzialności, zaufaniu i aprobacie. Rodzice niech aktywnie interesują  się tym, co dziecko robi, niech służą radą, pomagają  wyznaczać priorytety i osiągalne cele, a nie tylko stawiają  wymagania ponad poprzeczkę  możliwości dziecka.

Niech pamiętają  by nie porównywać  dziecka z jego rodzeństwem. Nigdy też niech nie faworyzują jednego czy drugiego dziecka.

Sami rodzice aby nie skrzywdzić własnego dziecka, żeby nie doszło do konfliktu dziecko - rodzice, powinni zadać sobie poniższe pytania:

• Czy kiedykolwiek dałem mojemu zdolnemu dziecku odczuć, by osiągnęło wyniki dla mnie?
• Czy kładłem zbyt wielki nacisk na istotę dokonań, zamiast dbać o dziecko    jako indywidualność?
• Czy niszczę pewność siebie mojego dziecka, obwiniając je o wiele spraw, w miarę jak  staje się coraz starsze i bardziej samodzielne?
• Jak reaguję, kiedy moje dziecko jest poirytowane?
• Czy uciekam się do sarkazmu lub wywlekam to, co jest jego słabą stroną?
• Czy sam stanowię odpowiedni wzorzec do naśladowania?       

Rodzice powinni wypracować sobie sposoby minimalizowania konfliktów, angażując w wykonywanie różnych czynności i podejmowanie decyzji całą rodzinę.

Dziecko zdolne jest  przede wszystkim dzieckiem, a dopiero później dzieckiem zdolnym,  dlatego współżycie i współdziałanie  w grupie jest niezbędnym elementem jego prawidłowego  funkcjonowania  w życiu grupy rówieśniczej. Poznając siebie, swoje ponadprzeciętne   możliwości dziecko musi  jednocześnie  czuć, że:  akceptacja, tolerancja , życzliwość i empatia ułatwiają kontakty z innymi.

Powinniśmy jednak pamiętać, że nawet bardzo zdolne dziecko jest przede wszystkim dzieckiem i potrzebuje dużo czasu i przestrzeni aby rozwinąć się jako osoba. Pamiętajmy także, iż dzieci muszą się doskonalić nie tylko intelektualnie, społecznie ale i emocjonalnie. Musimy również pozwolić dzieciom zdolnym popełniać błędy by także mogły na nich się uczyć.

CO POWINIEN UMIEĆ 6-LATEK

na podstawie książki Diagnoza i wspomaganie rozwoju psychoruchowego dziecka w wieku przedszkolnym K. Skarbek, I. Wrońskiej

UMIEJĘTNOŚCI W ZAKRESIE MOTORYKI DUŻEJ

Dziecko:

 -potrafi zbiec na dół po schodach bez trzymania się poręczy

-potrafi stać na jednej nodze z zamkniętymi oczami

-potrafi zeskoczyć z wysokości 30 cm na palce nóg 

-podejmuje próby skakania na skakance

 -potrafi wykonać proste figury akrobatyczne (np. przewroty)

 -potrafi iść stopa za stopą wzdłuż linii bez utraty równowagi

-potrafi przeskoczyć przeszkodę o wysokości 20 cm, odbijając się z miejsca obunóż

- umie sprawnie chwytać i odrzucać piłkę

UMIEJĘTNOŚCI W ZAKRESIE MOTORYKI MAŁEJ

- ma w pełni opanowane czynności samoobsługowe (łącznie z zapinaniem i odpinaniem guzików, sznuruje buty na kokardkę)

- potrafi tworzyć rysunki tematyczne (rysując i pisząc dziecko wykonuje ruchy dłonią, uruchamia nadgarstek)

- ruchy dłoni są precyzyjne (drze papier na kawałki i przykleja w określonym miejscu)

-ma prawidłowo ukształtowany chwyt pisarski

-potrafi wycinać nożyczkami różne kształty (np. koło, kwadrat)

-potrafi kolorować w konturze bez wychodzenia za linie

-lepi z plasteliny proste kształty tematyczne (np. bałwana)

UMIEJĘTNOŚCI W ZAKRESIE PERCEPCJI WZROKOWEJ

-potrafi odtworzyć skomplikowany wzór w przestrzeni i na płaszczyźnie wg. modelu

- potrafi wskazać brakujący element na obrazku

-potrafi uzupełnić brakujący element w szeregu

- potrafi wskazać różnice na dwóch podobnych obrazkach

- potrafi narysować trójkąt, romb i inne formy złożone z figur geometrycznych (np. krzyż i koło wpisane w kwadrat) wg. wzoru

-zapamiętuje wzrokowo układ 4-5 elementów i potrafi określić, którego brakuje

- potrafi złożyć prostokąt z dwóch trójkątów, mając na wzór prostokąt

-potrafi z pamięci nawlec na sznur 7 korali o dwóch rożnych kolorach lub kształtach wg. wcześniej pokazanego wzoru

-potrafi różnicować i nazwać kilkanaście kolorów

UMIEJĘTNOŚCI W ZAKRESIE ORIENTACJI W SCHEMACIE CIAŁA I KIERUNKACH W PRZESTRZENI

-prawidłowo wskazuje stronę prawą i lewą własnego ciała

-orientuje się w schemacie ciała osoby stojącej naprzeciwko

-potrafi poruszać się w wyznaczonym kierunku na polecenie słowne (w przód-w tył, w bok, w prawo-w lewo)

-potrafi określić wzajemne położenie przedmiotów względem siebie, posługuje się określeniami: na, pod, nad, między, na prawo, na lewo

-orientuje się w kierunkach na płaszczyźnie i wyznacza na kartce: górę/ dół, prawy/lewy bok, prawy/lewy, dolny, górny róg kartki

 UMIEJĘTNOŚCI W ZAKRESIE PERCEPCJI SŁUCHOWEJ

- potrafi rozpoznać dźwięki celowo wytwarzane przez różne przedmioty na skutek ich uderzania, pocierania, gniecenia, itp.

-porównuje dźwięki między sobą, określa ich cechy jakościowe, np. wysokie/niskie, szybkie/wolne       -odtwarza proste, kilkuelementowe układy dźwiękowe - wyklaskiwane lub wystukiwane

-odtwarza zasłyszany układ dźwiękowy przy pomocy symboli oraz wystukuje układ zgodnie z jego symboliczną ilustracją

-dokonuje analizy (rozkładu) i syntezy (łączenia) głoskowej wyrazów, przelicza liczbę głosek w wyrazie -wyodrębnia wyrazy w zdaniu, przelicza liczbę wyrazów w zdaniu

- potrafi wyodrębniać rymujące się wyrazy, samodzielnie tworzy rymy 

-powtarza ze słuchu ciąg pięciu liczb oraz dłuższe zdanie lub krotką rymowankę

UMIEJĘTNOŚCI W ZAKRESIE MOWY

-wymowa zwykle jest poprawna

- mowa jest poprawna gramatycznie

- ma bogaty zasób słów, poszerza zasób słownikowy o określenia odnoszące się do zagadnień przyrodniczych, społecznych, zdrowotnych, itp.

- posługuje się formułami językowymi dostosowanymi do sytuacji (wita się, prosi o coś, zwraca się w sposób właściwy do osób dorosłych)

-ma coraz większe umiejętności komunikacyjne, potrafi opowiadać

-formułuje dłuższe wypowiedzi związane z przeżyciami, zdarzeniami, zjawiskami, na temat treści filmu, planowaniem pracy

-opowiada, co widzi na obrazku przy pomocy zdań złożonych z użyciem coraz bogatszego zasobu słownictwa, nadaje tytuły obrazkom i układa podpisy

UMIEJETNOŚCI MATEMATYCZNE

 Klasyfikowanie

- klasyfikuje przedmioty na poziomie kolekcji

-dzieli przedmioty na obszerne zbiory, np. zwierzęta, ludzie, rośliny, budowle Liczenie

-stosuje już większość reguł poprawnego liczenie: przestrzega reguły "jeden do jednego", wymienia liczebniki we właściwej kolejności, utrwala podwójne znaczenie ostatniego wypowiedzianego liczebnika

- dostrzega regułę niezależności porządkowej: wie, że można zacząć liczenie od początku lub od końca, a wynik liczenia się nie zmieni; zaczyna spostrzegać, że przestawianie przedmiotów lub sposób liczenia nie ma wpływu na wynik

-porównuje liczebność zbiorów poprzez łączenie w pary lub przeliczanie Dodawanie i odejmowanie    -potrafi ustalić wynik dodawania i odejmowania licząc na palcach lub innych zbiorach zastępczych

-zna cyfry od 0 do 10 oraz stosuje znaki matematyczne równości, mniejszości, większości, dodawania i odejmowania

UMIEJĘTNOŚCI W SFERZE EMOCJONALNO-SPOŁECZNEJ

 W zakresie samoobsługi:

-myje twarz i zęby bez pomocy, ubiera się samodzielnie, zapina guziki, wiąże supełek, potrafi zawiązać kokardkę

-bierze udział w grach opartych na współzawodnictwie

- wzrasta znaczenie autorytetu osób innych niż rodzice

- używa adekwatnie zwrotów grzecznościowych typu proszę, dziękuję, przepraszam

-ma ulubionego kolegę/koleżankę

-pojawia się pełna zdolność do zabaw tematycznych, zabawa jest rozbudowana i zorganizowana w ciąg zdarzeń.

-potrafi wykonać złożone polecenia (trzyetapowe), np. połóż najpierw ołówek na krześle, potem otwórz drzwi, a potem przenieś mi książkę, która leży na stole

- potrafi słuchać, gdy mówi ktoś inny