Referat: „Ryzyko uzależnienia dzieci od telewizji i urządzeń multimedialnych” przygotowany w oparciu o książkę ,,Zanim wkroczy specjalista…” Agnieszki Wentrych /psychologa, terapeuty/.

Technologie informacyjno-komunikacyjne /,,TIK”/ wiążą się z używaniem np. komputera, telewizora, telefonu, tabletu oraz z wykorzystywaniem procesów zapośredniczonych przez te urządzenia, stwarzają zarazem ogromne szanse, jak i zagrożenia dla zdrowia i rozwoju dzieci. Ze względu na niedojrzałość układu nerwowego kilkuletnie dziecko wykazuje dużą podatność na przyzwyczajanie się do korzystania z urządzeń multimedialnych. Coraz więcej dzieci zdradza objawy typowe dla nadmiernego używania lub nawet uzależnienia od gier multimedialnych lub telewizji. Problem nadmiernego używania lub nawet uzależnienia od mediów elektronicznych nastręcza wielu trudności w zakresie definiowania i rozpoznawania. Stawia także bardzo duże wyzwania terapeutyczne. Celem leczenia owego uzależnienia nie jest bowiem całkowite zaprzestanie korzystania z tych urządzeń, lecz zdobycie umiejętności rozsądnego użytkowania sprzętów telekomunikacyjnych oraz urządzeń przeznaczonych do grania, dlatego ważna jest profilaktyka - czyli walka o to, by nie dopuścić do zatracenia się dziecka w wirtualnym świecie. Świadomość zagrożeń związanych z nadmiernym używaniem komputera, telefonu, tabletu, oraz wiedza na temat mechanizmów powstawania zaburzeń pomogą rodzicom           i nauczycielom chronić dzieci przed nadmiernym używaniem komputera. Początkowo dzieci chętnie                     i z łatwością angażują się w oglądanie bajek, granie w gry multimedialne, przede wszystkim dlatego, że aktywności te zapewniają im stałe i różnorodne bodźcowanie oraz pokrywają ich zapotrzebowanie na stymulację. Z czasem jednak, dziecko może zacząć sięgać do wirtualnego świata, także po to, by zaspokoić swoje potrzeby emocjonalne tzw. potrzeby wyższego rzędu - miłości, przynależności, uznania. Potrzeby te powinny być zaspokajane przez najbliższe osoby, w rodzinie, oraz społeczności otaczającej dziecko. Gdy nie zaspokajamy tych potrzeb w świecie rzeczywistym, dziecko szuka ucieczki w świat wirtualny - często niebezpieczny i destrukcyjny. Czasem środowisko rodzinne staje się tym złym wzorem do nadmiernego korzystania z tego typu urządzeń - brak bezpiecznych granic stawianych dziecku, brak kontroli ze strony rodziców, a to wiąże się z zaburzeniem bezpieczeństwa u dziecka. Środowisko edukacyjne tj. przedszkole, szkoła ma tutaj duże znaczenie dla rozwijania u dzieci świadomości bezpiecznego korzystania z nowych technologii informacyjno-komunikacyjnych. Czasem rodzice popadają w swoistą pułapkę, świadomie wybierają odpowiednie dla swoich pociech, mądre i rozwijające programy lub gry, ale równocześnie nie wyznaczają dziecku ram czasowych korzystania z nich lub wręcz pozwalają na wypełnianie nimi całego wolnego czasu dziecka. Po pewnym czasie orientują się, że od dobrych gier i bajek dziecko także może się ,, uzależnić”. Mechanizm uzależnienia jest taki sam, a uzależnienie jest zawsze zjawiskiem negatywnym, ponieważ pozbawia człowieka równowagi emocjonalnej i kontroli wewnętrznej nad swoim zachowaniem, jest źródłem cierpienia psychicznego, hamuje i dezorganizuje rozwój emocjonalno-społeczny, intelektualny, prowadzi do konfliktów i trudności w relacjach z innymi ludźmi.

Dziecko w wieku przedszkolnym dla prawidłowego rozwoju potrzebuje współcześnie tego samego, czego potrzebowało dawniej i co zawsze mogło otrzymać, bez względu na postęp cywilizacyjny, czyli:

- przebywanie w towarzystwie rodziców /opiekunów/ i innych dzieci w różnym wieku,
- kontakt z naturą, przyrodą, aktywność fizyczną, różnorodne formy ruchu, szczególnie na świeżym powietrzu,

- stwarzanie okazji do aktywizowania własnej twórczości i wyobraźni, wykazywanie własnej inicjatywy np. w zabawie,

- zabawy, szczególnie opartej na współpracy i relacji np. zabawa tematyczna.

Należy przestrzegać zasady ,,dziecko powinno mieć tyle kontaktu z komputerem, tabletem, telefonem, ile jest konieczne, aby nauczyło się obsługiwać te urządzenia i korzystać z nich
w zakresie nauki, komunikowania się z innymi ludźmi oraz zorganizowania sobie rozwojowej, bezpiecznej rozrywki. Są rodziny, które rezygnują z posiadania lub korzystania
w domu z telewizora, stawiają na relacje interpersonalne, rozwój fizyczny, intelektualny, emocjonalny, duchowy, zdrowie, ekologiczne życie, troskę o środowisko.

Jak zapobiegać ,,zakażeniu wirusem TIK”:

- uczyć rozsądnego i krytycznego korzystania z urządzeń,

- ograniczać czas spędzany przez dzieci na oglądaniu lub graniu,

- kontrolować czas spędzany przez dziecko przed komputerem, telewizorem itp.

- rozwijać u dziecka wiedzę o sobie, swoich możliwościach, talentach, zachęcać do podejmowania aktywności

w świecie realnym.

 

Zarówno rodzice jak i nauczyciele mają możliwość przeprowadzenia rozmowy, zajęć w formie bajek profilaktycznych z tego zakresu, aby wyczulić dzieci na zagrożenia wynikające z nadmiernego użytkowania urządzeń multimedialnych, telefonu, tabletu itp.

 

Jak walczyć z problemem?

- Przy ograniczaniu czasu spędzanego przez dziecko na oglądaniu lub graniu, należy zacząć od robienia częstych przerw

- Pomocne może być ustawienie telewizora, komputera w miejscu, które uniemożliwia dziecku izolowanie się od reszty domowników

- Dobrze jest rozmawiać w gronie znajomych i rodziny o zagrożeniach związanych
 z bezrefleksyjnym oglądaniem telewizji lub graniem w gry

- Pomocne są także alternatywne zajęcia - szczególnie z zakresu aktywności fizycznej - gdyż wpływają pozytywnie na samopoczucie i pozwalają na rozładowanie napięć i trudnych emocji.

 

Niepokojące objawy w zachowaniu dziecka korzystającego z urządzeń multimedialnych:
- Nie potrafi samodzielnie zakończyć gry, gdy rodzice usiłują przerwać jego granie lub oglądanie
- Po przerwaniu gry lub oglądania zdradza rozdrażnienie i ogólne gorsze samopoczucie - co ustępuje w chwili powrotu do tego zajęcia

- Zaniedbuje swoje podstawowe potrzeby /toaleta, picie, jedzenie ,sen/ z powodu grania
i oglądania

- Nie jest w stanie określić, jak dużo czasu zajmuje mu już oglądanie lub granie - traci poczucie czasu,
- Coraz mniej czasu przeznacza na inne zajęcia np. zabawy z rodzeństwem, rówieśnikami, rysowanie, zabawę

- Potrzebuje coraz więcej czasu, spędzanego na graniu lub oglądaniu, aby zachować dobre samopoczucie
- Korzysta z gier lub ogląda telewizję, choć już nie interesuje się tym, co tam pokazane
- Staje się bardziej nieposłuszne, drażliwe, częściej popada w kłótnie i konflikty
- Zaczyna zdradzać objawy problemów zdrowotnych np. bóle głowy, oczu, kręgosłupa, pogorszenie wzroku, problemy z koncentracją uwagi, trudności z zasypianiem i wybudzaniem się.
 

Rodzice powinni:

- Wiedzieć, do czego dzieci używają telewizji, Internetu, co robią przy komputerze,
- Ustalić zasady, z jakich programów, gier, portali, dzieci mogą korzystać - a z jakich nie,
- Pozwalać dziecku korzystać z telewizji, Internetu i gier komputerowych tylko wówczas, gdy rodzice są w domu,

- Konsekwentnie kontrolować czas spędzany przez dziecko przy telewizji, komputerze,
- Konsekwentnie stosować zasadę: najpierw obowiązki, potem telewizja, komputer,
- Zapraszać do domu koleżanki i kolegów dziecka i zadbać o zorganizowanie im zajęcia niezwiązanego z oglądaniem lub graniem w gry,

- Wspólnie z dzieckiem podejmować inne, aktywne formy spędzania wolnego czasu.
 

Opracowanie: Urszula Dobranowska